Վասպուրականցի հանճարը` Ոստանիկ Ադոյան` Արշիլ Գորկի

Խոսում է նկարիչը

«Հայաստանը ջերմություն և կենսականություն,  ուժ, մի յուրահատուկ երջանկություն ու թախիծ ունի: Տխուր, սակայն չհաղթված» :

«Կյանքս նման է անհանգիստ ծովի, որն ալեկոծվում է տխրությունից ու վշտից… Ես երեք գաղափարների  «արտադրանք» եմ` մաքրություն,  տանջանք և հասունություն: Տանջանքները հիվանդագին են, բայց անհրաժեշտ: Ես միշտ զգում եմ մենակությունս,  նույնիսկ ընկերներիս և հարազատներիս շրջապատում… »:

«Վերջերս գիտակցությունս լցվել էր հայկական ծիրանների բույրով: 

Արվեստանոցումս, անշուշտ,  ծիրաններ չկային,  բայց բույրը այնքան հստակ էր,  որ, կարծես, ծառն էի բարձրացել դրանք պապիկիս համար հավքելու…»:

   Արշիլ Գորկին ծնվելէ 1902 թ. (ըստ քրոջ` Վարդուշի` 1904 թ. ապրիլի 22) Վանա լճի ափին գտնվող Խորգոմ գյուղում: Մկտության անունը Մանուկ-ՈստանիկԱդոյան է: Մանուկը պապիկի անունն է, իսկ Ոստանիկը` մոր` Շուշանի գյուղի (ներկայիս Գևաշն է): 1921 թ., երբ ընդունվում է Բոսթոնի Գեղարվեստի և դիզայնի դպրոց, փոխում է Մանուկ-Ոստանիկ Ադոյան անունը` դառնալով Արշիլ Գորկի: Մանուկը Գորկի ազգանունը վերցնում է ռուս գրող Մաքսիմ Գորկու ազգանունից, ում պաշտում էր և գտնում էր, որ մեծ հումանիստի ու իր կենսագրությունները բավական նման են: Իսկ Արշիլ անունը ուղերձ էր իր հայկական ծագմանը, որը ստիպված էր թաքցնել. Արշիլ անունը Արշակ, Արծրուն, արծիվ անունների պես սկսում էր «ար» տառերով:

Նա գոյության միջոցներ հայթայթելու համար ստիպված էր իր ստեղծագործությունները վաճառել 25, 50 կամ 500 դոլարով, անգամ նվիրել երկրպագուներին` ասելով, որ երբևէ դրանք շատ արժեքավոր կլինեն:

Գորկու կյանքի վերջին շրջանը լի էր դրամատիկ իրադարձություններով: Ընտանեկան խնդիրներ, այնուհետև հրդեհվեց նկարչի արվեստանոցը, այրվեցին գրադարանը, աշխատանքներից շատերը, մյուսները կորցրեց Կալիֆոռնիա ցուցահանդեսի ճանապարհին ավիաաղետի ժամանակ: Բժիշկները նրա մոտ քաղցկեղ հայտնաբերեցին: Դժբախտությունների վերջին կաթիլը դարձավ ավտովթարը, որի արդյունքում նա վնասեց ողնաշարն ու ձեռքը և զրկվեց նկարելու հնարավորությունից: Ապրելը նրա համար այլևս անիմաստէր...

Նրա գործերը հիմա կախված են հայտնի թանգարաններում և հարյուր հազարավոր դոլարներ արժեն: Վասպուրականցի նկարիչը, ով հայտնի էր իր սյուռեալիստական ոճով, ինքնասպան է եղել  48 տարեկանում:

   Վանի շրջանի Խորգոմ գյուղը տարածված է մի ընդարձակ դաշտավայրի վրա: Գյուղի անցուդարձին քիչ հեռվից «հսկում է» Արտոս լեռը, դիմացը՝երկու քայլի վրա, Վանա լիճնէ, իսկ ողջ գյուղը թաղված է կանաչների մեջ: Գյուղի քուրդ բնակիչները վկայում են, որ Արշիլ Գորկու տունը հողածածկ տանիքով, ավերակված այս անշուք տնակն է` այգում` աղբյուրի մոտ ընկած համեստ խաչքարով ու ծիրանենիներով: